Veel mensen denken dat een beetje onzekerheid goed kan zijn: dat het zorgt dat mensen scherp blijven, beter hun best doen, en meer bezig zijn met hun loopbaan. Het tegenovergestelde is waar: hoe meer onzekerheid mensen ervaren over de toekomst van hun (loop-)baan, hoe minder zij bezig zijn met het vormgeven van die loopbaan. Terwijl zulke 'proactiviteit' nu juist onontbeerlijk is om gevoelens van onzekerheid en stress te verminderen en op termijn meer werkzekerheid te creëren.
In het project Perspectief & Initiatief bekijken we of en hoe we proactiviteit kunnen stimuleren in onzekere werksituaties. Het eerste deelproject is nu afgerond. U kunt het volledige rapport hieronder downloaden.
Geen zin of tijd om te lezen? Bekijk dan (eerst) de animatie:
Wat hebben we onderzocht en hoe?
Wij hebben in kaart gebracht welke micro-, meso- en macrofactoren bijdragen bij aan proactiviteit in onzekere werksituaties. Deze "inventarisatie" bestond uit vier onderdelen: literatuuronderzoek, focusgroepen met verschillende stakeholders, empirisch vragenlijstonderzoek, en secundaire analyses over bestaande (inter-)nationale datasets.
Wat zijn de belangrijkste bevindingen?
Onzekerheid remt proactiviteit en voedt inactiviteit
De resultaten laten zien dat mensen mínder proactief loopbaangedrag en méér loopbaaninactie vertonen naarmate zij meer onzekerheid ervaren over de toekomst van hun werk. Andersom lijkt het omzetten van baanonzekerheid in proactiviteit bijzonder moeilijk.
Het bevorderen van proactiviteit vereist een aanpak die past bij de mate van baanonzekerheid
In zekere werksituaties hangt proactiviteit af van de directe sociale omgeving (waarin proactiviteit gesteund en gewaardeerd wordt door vrienden, collega’s én leidinggevenden). In onzekere werksituaties hangt proactiviteit af van de bredere sociale omgeving (de leercultuur binnen de organisatie, vakbondsvertegenwoordiging en het arbeidsmarkt- en opleidingsbeleid vanuit de overheid).
De uitgangspositie van werkenden beïnvloedt de impact van onzekerheid
Proactiviteit hangt ook af van de uitgangspositie van werkenden. Zo blijkt dat mensen met ‘goed geregeld werk’ (voldoende inkomen, promotiekansen, een interessante of betekenisvolle baan, werktevredenheid) eerder geneigd zijn om proactief met hun loopbaan bezig te zijn. Onzekerheid blijkt een minder negatieve impact te hebben vooor werkenden met goede fysieke en mentale gezondheid, een prettige werk-privé balans, en voldoende autonomie op het werk.
Hoe nu verder?
Op basis van deze inventarisatie richten wij ons in het vervolg van dit project op de uitgangspositie van werkenden en op hun sociale omgeving. Daarnaast onderzoeken we of, en hoe, een combinatie van factoren meer is dan de som der delen. Zo kan het zijn dat steun van de leidinggevende alleen bevorderlijk is voor proactiviteit wanneer mensen goed geregeld werk hebben, of wanneer zij voldoende inzicht hebben in hun loopbaanmogelijkheden.
Wij verwachten het vervolgonderzoek na de zomer van 2023 te hebben afgerond. In de maanden daarna zullen wij de bevindingen bespreken, duiden en aanscherpen met relevante stakeholders. Dit doen wij middels terugkoppelingsworkshops, presentaties, infographics en wetenschappelijke- en beleidsrelevante artikelen. Daarnaast delen wij alle ‘output’ van het project Perspectief & Initiatief via deze website